Sportowcy najczęściej prowadzą dwutorową karierę gdy jako dzieci zaczynają uprawiać sport, jednocześnie się ucząc. Młody człowiek przechodzi przez cały system edukacji (często aż do studiów), jednocześnie trenując i rywalizując w swojej dyscyplinie. Jednak warto zaznaczyć, że tylko niewiele dzieci zostanie w sporcie, a wraz z wiekiem odsetek tych dzieci odpada, m.in. w związku ze zmianą/rozwojem zainteresowań czy ze względu na trudności rodziców z logistycznym pogodzeniem treningów i nauki. Nierzadko też przeszkodą mogą być kontuzje, wydarzenia losowe czy wyzwania zdrowotne. Według badań 6 na 10 sportowców nie czuje potrzeby planowania życia po zakończeniu kariery sportowej (Park, Lavallee i Todd, 2013).
Ważne jest więc, aby osoba uprawiająca sport już od najmłodszych lat była wspierana w dwóch kierunkach: rozwoju kariery sportowej (która być może będzie kontynuowana w tzw. sporcie zawodowym) oraz w edukacji (uzyskaniu kwalifikacji do wykonywania zawodu lub/i wykształcenia ogólnokształcącego dającego możliwość kształcenia na studiach wyższych). Kariera dwutorowa w sporcie (ang. dual career) to łączenie profesjonalnej kariery sportowej z edukacją lub pracą, ale także wsparcie psychologiczne, finansowe i społeczne sportowców.
W Polsce kariera dwutorowa najczęściej jest realizowana jako programy na uczelniach wyższych czy w niektórych organizacjach i związkach sportowych:
Przykłady programów kariery dwutorowej na uczelniach:
https://www.awf.edu.pl/student/kariera-dwutorowa-sportowcow
https://awf.katowice.pl/sport/kariera-dwutorowa
https://www.uni.lodz.pl/studiaisport
https://www.umcs.pl/pl/program-dwutorowej-kariery-umcs,17483.htm
https://amu.edu.pl/dla-mediow/komunikaty-prasowe/narodowareprezentacja-akademicka-na-uam
Programy kariery dwutorowej – związki sportowe:
https://pzls.pl/kariera-dwutorowa/
https://pzg.pl/kariera-dwutorowa/
https://www.wzla.poznan.pl/2022/07/21/kariera-dwutorowa-zostanisntruktorem-la/
https://lakademia.e-learning.pl/page/kariera-dwutorowa
Przykłady w krajach UE:
W Belgii określone grupy sportowców posiadają status tzw. obiecującego sportowca, dzięki czemu mogą w szkole podstawowej być nieobecnym 6 godzin (przeznaczone na treningi) w tygodniu oraz 10 w ciągu roku (przeznaczone na udział w zawodach). Inne państwa przydzielają w sektorze publicznym specjalne etaty dla sportowców czy też otwierają przysłowiową furtkę na etaty w policji, wojsku, służbie celnej bądź oferują specjalny pakiet staży i elastycznych form zatrudnienia, które są kompatybilne ze sportowymi zajęciami. Innym ciekawym rozwiązaniem jest występowanie preferencyjnych stawek podatkowych dla przedsiębiorców zatrudniających sportowców, bądź byłych sportowców profesjonalnych.
„Kariera dwutorowa jest tematem, który wymaga tworzenia partnerstwa pomiędzy administracją rządową a ruchem sportowym. Przykładem potwierdzającym tę tezę jest Wielka Brytania. W 2003 r. Tessa Jowell, sekretarz stanu odpowiedzialna za sport, podjęła decyzję o stworzeniu programu TASS (The Talented Athlete Scholarship Scheme). Jest to projekt finansowany przez rząd opierający się na unikatowym partnerstwie pomiędzy utalentowanymi, młodymi sportowcami, organizacjami zarządzającymi sportem (m.in. komitetem olimpijskim) a sektorem edukacji (szkoły podstawowe, gimnazja, licea) i uniwersytetami. Głównym celem projektu jest pomoc sportowcom w zbalansowaniu edukacji, treningów i zawodów sportowych. Do tej pory (10 lat) w projekt zainwestowano ponad 24 miliony funtów. Zawodnicy wspierani przez TASS podczas Igrzysk Olimpijskich i Paraolimpijskich w Pekinie zdobyli 19 medali, a w Londynie 44. Założeniem TASS jest wspieranie sportowców powyżej 16 roku życia, którzy uczą się i uprawiają sport wyczynowo (rocznie około 600 sportowców) poprzez stypendia (około 3,500 funtów) obejmujące dostęp do trenerów (coachów), psychologów, doradców, lekarzy, a także innego rodzaju zindywidualizowanego wsparcia. Oznacza to, że sportowcy nie otrzymują grantów bezpośrednio, a jedynie określoną pomoc.
Dziedziny związane ze sportem/aktywnością fizyczną i zdrowiem publicznym są stale rozwijającym się i dobrze rokującym sektorem gospodarki. Dla dużej grupy sportowców to praca w sektorze sportowym lub okołosportowym jest wyborem naturalnym i preferowanym. Obecnie bardzo nieliczni sportowcy wiążą swoją przyszłość z zawodami nauczyciela WF czy animatora na Orliku. Dwutorowy rozwój kariery pozwala prowadzić zrównoważony styl życia, dzięki czemu obniża się poziom stresu. Uzyskanie kwalifikacji zawodowych oraz wzmacnianie i kształtowanie postaw proaktywnych, przedsiębiorczych i kreatywnych sprawia, że osoba kończąca czy przerywająca karierę sportową jest przygotowana do wejścia na rynek pracy.
Ważne zatem jest:
- wspieranie uczniów – sportowców nie tylko na etapie szkolnictwa wyższego, ale już wcześniej na etapie szkoły podstawowej i średniej
- wsparcie uczniów – sportowców w sposobie, organizacji i możliwości ukończenia poszczególnych etapów edukacji (stwarzanie elastycznych form uczenia się i zaliczania przedmiotów)
Na poziomie szkoły podstawowej i ponadpodstawowej rolą szkolnego doradcy zawodowego (nauczyciela) jest:
- wskazywać młodym osobom uprawiającym sport i wiążącym z nim przyszłość znaczenie tzw. planu B czyli ukończenia szkoły (uzyskania wykształcenia i kwalifikacji zawodowych) jako zasobu na przyszłość zawodową,
- wsparcie uczniów – sportowców w określaniu celów edukacyjnych, sportowych i zawodowych,
- ukazywanie uczniom różnych możliwości pracy w szeroko rozumianej branży sportowej,
- wskazywanie na tzw. zawody okołosportowe jako zawody, w których można wykorzystać swoje uzdolnienia, mocne strony i zainteresowanie sportem (np. dziennikarz sportowy, psycholog sportowy, analityk sportowy, menadżer sportu
itd.), - kształtowanie kompetencji kluczowych i tzw. kompetencji przyszłości (kompetencje 4K) ważnych na rynku pracy: komunikacja, kooperacja, krytyczne myślenie, kreatywność.
Źródła:
https://das.mpips.gov.pl/source/131218%20Druga%20kariera%20modych%20seniorw%20-%20broszura.pdf
Dobre praktyki: Projekt „Lekcje doradztwa zawodowego na stadionie” jako przykład działań poszerzających wiedzę i kompetencje uczniów klas 7 i 8 SP z zakresu budowania kariery zawodowej
„Lekcje na Stadionie” to ogólnopolski projekt edukacyjny realizowany przez Towarzystwo Sportowe IRON MAN.
Cele:
- poznanie stadionu jako miejsca pracy różnych specjalistów i grup zawodowych
- poszerzenie wiadomości z zakresu doradztwa zawodowego dla kl. VII i VIII
- wskazanie na kompetencje i ścieżki kształcenia poznanych zawodów
- zapoznanie z pojęciami typowymi dla danej branży czy grupy zawodowej.
- poznanie ciekawostek związanych z pracą na stadionie.
Strona projektu: https://lekcjenastadionie.pl/
Lista zawodów – specjalizacji, osób zatrudnionych na stadionie sportowym:
Zawody z obszaru sportowo – rekreacyjnego:
Trener piłki nożnej – to osoba, która zajmuje się prowadzeniem treningów oraz wychowaniem, poszerzaniem wiedzy i umiejętności sportowców w zakresie piłki nożnej. Celem jego działania jest osiąganie przez prowadzoną drużynę sportową jak najlepszych wyników sportowych.
Piłkarz/ sportowiec zawodowy – osoba uprawiająca piłkę nożną. Można uprawiać piłkę nożną amatorsko i zawodowo.
Coach sportowy – to osoba, która wspiera mentalnie zawodnika. Oprócz treningu sportowego coaching sportowy stanowi doskonałe uzupełnienie treningu fizycznego. Zawodnik podczas swojej kariery sportowej napotyka na wiele przeszkód, które mogą uniemożliwić mu osiągnięcie jak najlepszych wyników (np. strach, zwątpienie, problemy z koncentracją, brak wiary w swoje umiejętności sportowe i inne). Coaching sportowy pomaga znieść te mentalne bariery. Pomaga wyznaczać nowe cele.
Psycholog sportowy – prowadzi trening umiejętności mentalnych, psychologicznych. Może on dotyczyć wielu obszarów. Podobnie jak coach pomaga w przezwyciężaniu mentalnych trudności. Pomaga i wspiera rozwój osobisty sportowca.
Menedżer sportu – specjalizuje się w zarządzaniu firmą lub obiektem o charakterze sportowym oraz podlegającymi mu pracownikami. Może zajmować się rozwojem wybranej drużyny sportowej, kierować ośrodkiem sportowym lub innym podmiotem. Pełni nie tylko rolę kierowniczą, ale także pośredniczącą między sportowcami i drużynami sportowymi.
Agent sportowy – odpowiadają za zarządzanie karierami sportowców. Reprezentuje również swoich klientów i pomagają im osiągać finansowo satysfakcjonujące porozumienie w ich umowie. Tak jak agenci w innych branżach, tak agent sportowy pomaga sportowcowi rozwinąć karierę i zarobić jak najwięcej pieniędzy za czas spędzony na boisku. Agent sportowy jest najważniejszym reprezentantem sportowca podczas negocjacji kontraktu, może też pełnić funkcję pośrednika w rozmowach sponsorskich.
Analityk sportowy – to profesja, która łączy w sobie kilka umiejętności. Analityk sportowy musi wykazywać się ścisłym umysłem (matematyka), ale też fachowym spojrzeniem na boiskową rywalizację. To osoba, która odgrywa istotną rolę w przygotowaniu oferty bukmacherskiej. Analitycy sportowi pracują przede wszystkim u operatorów zakładów, gdzie oceniają szanse i prawdopodobieństwo określonych typów.
Sędzia sportowy – osoba, która czuwa nad prawidłowym przebiegiem konkurencji i przestrzeganiem zasad gry, przyznająca i zatwierdzająca zdobyte punkty. Najważniejszą cechą każdego sędziego musi być bezstronność, gdyż bez niej mecz nie może zostać dobrze przeprowadzony. Składnikiem, który w największym stopniu decyduje o poziomie sędziowania jest znajomość i umiejętność stosowania przepisów gry. Innym ważnym elementem postawy sędziego w sportach drużynowych takich jak piłka nożna jest kondycja fizyczna.
Specjalista odnowy biologicznej – to specjalista, który potrafi za pomocą zróżnicowanych zabiegów poprawić samopoczucie i stan zdrowia swojego klienta, tutaj: sportowca. Odnowa biologiczna polega na różnego rodzaju terapiach – zarówno manualnych, jak też z użyciem specjalistycznych urządzeń.
Groundsman/greenkeeper – osoba, która profesjonalnie zajmuje się przygotowaniem, zabezpieczaniem i uzupełnianiem nawierzchni murawy. Dba o komfort gry zawodników.
Organizatorzy zawodów sportowych – członkowie organizacji sportowych PZPN czyli osoby reprezentujące stowarzyszenie piłkarskie, posiadające osobowość prawną, działające na terenie Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie statutu.
Zawody z obszaru medycznego:
Lekarz sportowy – zajmuje się profilaktyką zdrowotną, diagnostyką i leczeniem urazów oraz kontuzji osób aktywnie uprawiających sport, zarówno zawodników, jak i osób uprawiających sport amatorsko.
Fizjoterapeuta – to specjalista od leczenia problemów z narządem ruchu, przywracania maksymalnej sprawności chorym oraz poprawy ich funkcjonowania w życiu codziennym.
Masażysta – to osoba wykonująca masaż leczniczy, sportowy, kosmetyczny i profilaktyczny, zgodnie z wymogami wiedzy medycznej. Zaliczany jest do średniego personelu medycznego, który w ramach wykonywanej pracy może być członkiem zespołu rehabilitacyjnego lub prowadzić indywidualną praktykę.
Ratownik medyczny – zawód pozwalający na samodzielne lub na polecenie lekarza wykonywanie medycznych czynności ratunkowych, włącznie z podawaniem leków niezbędnych na danym poziomie działań ratowniczych.
Zawody z obszaru mediów:
Specjalista PR (specjalista ds. Public Relations) – jest odpowiedzialny za wizerunek firmy. To właśnie ta osoba zajmuje się utrzymywaniem stałych relacji z mediami i opinią publiczną.
Komentator sportowy – spiker to inaczej dziennikarz sportowy, który zajmuje się komentowaniem rozgrywek sportowych w czasie rzeczywistym. Jeśli odbywają się jakieś zawody, komentator siedzi w specjalnym studiu, zazwyczaj umiejscowionym na terenie obiektu sportowego i na bieżąco informuje widzów o tym co dzieje się na boisku. Swoją relację ubogaca w informacje o zawodnikach, trenerach lub o historie poszczególnych drużyn.
Rzecznik prasowy – osoba odpowiedzialna za kontakty danej instytucji lub organizacji z mediami. Posiadanie kompetentnego rzecznika prasowego jest ważnym elementem public relations. Rzecznik prasowy odpowiada za całość informacji na temat firmy lub urzędu, która przedostaje się do mediów. Jego obowiązki to nie tylko sporadyczna informacja, ale także stała strategia, stosowana wobec mediów. Jest więc z jednej strony osobą bardzo dobrze poinformowaną o tym, co w firmie się dzieje, a z drugiej musi przekazywać tę informację na zewnątrz. Rzecznik prasowy to w praktyce multizadaniowy reprezentant firmy w kontaktach z mediami oraz otoczeniem na zewnątrz firmy. To copywriter, dziennikarz oraz manager w jednym, który sprawnie łączy wszystkie działania komunikacyjne i w odpowiedni sposób kreuje wizerunek firmy.
Dziennikarz sportowy – aby zostać dziennikarzem sportowym, trzeba skończyć studia dziennikarskie. To one przygotują odpowiednio do tego zawodu. Ale przede wszystkim przyszły dziennikarz sportowy powinien interesować się sportem.
Fotograf sportowy/ fotoreporter sportowy – fotograf wydarzeń sportowych Specjalista ds. social mediów – odpowiada za tworzenie i administrowanie treściami we wszystkich mediach społecznościowych typu Facebook, Instagram i Twitter celem budowania grupy odbiorców i zapewnienia zaangażowania klientów.
Zawody gastronomiczno – hotelarskie:
Technik hotelarstwa – do podstawowych obowiązków w tym zawodzie należą wszystkie czynności związane z fachową i kompleksową obsługą gościa hotelowego (np.: prowadzenie książki meldunkowej, przyjmowanie należności; rezerwowanie usług hotelarskich, rezerwowanie usług hotelarskich z wykorzystaniem systemów rezerwacyjnych, prowadzenie działalności promocyjnej oraz sprzedaży usług hotelarskich).
Pracownik pomocniczy obsługi hotelowej* – wykonuje proste czynności w hotelach i innych obiektach, świadczących usługi hotelarskie: wykonuje prace porządkowe w pokojach dla gości i w pomieszczeniach ogólnodostępnych, wykonuje prace gospodarcze oraz dba o estetykę budynku hotelu i jego otoczenia.
Pracownik pomocniczy gastronomii* – wykonuje proste czynności w zakresie gastronomii takie jak: sporządzanie potraw zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia, estetycznego ich podania i prawidłowej obsługi konsumenta i wykonywanie prac pomocniczych związanych ze sporządzaniem potraw i napojów.
*Zawody pomocnicze obsługi hotelowej i gastronomii to zawody, przeznaczone dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.
Osoba pracująca na recepcji (recepcjonista) – reprezentuje swojego pracodawcę podczas pierwszego kontaktu z klientem. Do jej zadań należy m.in. odpowiednie powitanie i przyjęcie gości, a także udzielenie im podstawowych informacji oraz odpowiedzi na pytania dotyczące oferowanych produktów lub usług. Osoba zatrudniona na tym stanowisku często zajmuje się także obsługą centrali telefonicznej (odbieraniem i przekazywaniem połączeń, a także wykonywaniem telefonów), czuwaniem nad prawidłowym obiegiem korespondencji i prowadzeniem kalendarza spotkań.
Kelner – osoba zajmująca się pełną obsługą konsumenta w restauracji.
Kucharz – osoba, która zgodnie z zasadami sztuki kulinarnej przyrządza potrawy w zakładach gastronomicznych, najczęściej według zamówienia przyjętego przez kelnera.
Pracownik cateringu (specjalista ds. cateringu) jest interdyscyplinarnym stanowiskiem łączącym w sobie umiejętności z dziedziny gastronomii, sprzedaży i obsługi klienta. Od pracownika wymaga się przygotowania i tworzenia propozycji cateringowych, negocjowania warunków i realizacji procesu sprzedażowego. Od strony gastronomicznej powinien on potrafić skonstruować i skalkulować oferty.
Dietetyk – to specjalista z dziedziny żywienia — zarówno osób zdrowych jak i chorych. Zajmuje się m.in. oceną sposobu odżywiania, zmienianiem nawyków żywieniowych oraz dostosowywaniem diety do trybu życia i stanu zdrowia. Dietetyk sportowy dodatkowo skupia się na badaniu wpływu diety lub danego sposobu żywienia na wydolność, formę fizyczną, kondycję i wytrzymałość osób aktywnych fizycznie. Pomaga w ustaleniu optymalnej diety dla sportowców.
Zawody z obszaru elektryczno-elektronicznego:
Elektryk – do zadań osoby na tym stanowisku należą różnego rodzaju instalacje, naprawy i konserwacje systemów elektrycznych. Jednocześnie ważną funkcją jest monitorowanie przez elektryka tych wszystkich instalacji i urządzeń elektrycznych, a także dokonywanie przeglądu i jej sprawności.
Realizator światła – jego zadaniem jest uplastycznienie widowiska (meczu) i nadanie mu niepowtarzalnego charakteru. Planuje szczegółowe oświetlenie poszczególnych scen, epizodów i ujęć. Dodatkowo kieruje pracą ekipy technicznej zajmującej się rozmieszczeniem, montowaniem i obsługą źródeł światła.
Realizator dźwięku – jest osobą odpowiedzialną za jakość i ciągłość dźwięku w trakcie koncertów, imprez (meczów), w studiu nagrań, studiu radiowym czy telewizyjnym. Jego zadaniem jest uzyskanie odpowiedniego brzmienia dźwięku na żywo, na taśmie lub nośniku cyfrowym.
Operator kamer – zadaniem operatora kamery jest obsługa kamery i kompozycja kadru filmowego, realizacja zdjęć według ustalonych wytycznych i koncepcji reżysera wydarzenia.
Osoby z tzw. obsługi technicznej (pracownicy obsługi technicznej) – osoby pomagające w obsłudze imprez, wydarzeń czy meczów w obszarze zawodów elektryczno – elektronicznych.
Zawody z obszaru bezpieczeństwa:
Pracownik ochrony (ochroniarz) – jest pracownikiem ochrony i jego zadanie polega na zapewnieniu bezpieczeństwa osobom przebywającym w miejscu jego zatrudnienia. Mogą to być nie tylko sklepy, lecz także hotele, szpitale, imprezy masowe, kluby, stadion sportowy.
Kierownik d.s bezpieczeństwa – to osoba wyznaczona przez organizatora, reprezentująca go w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom imprezy.
Służby porządkowe współpracujące w czasie wydarzeń sportowych: policja, straż miejska, straż pożarna
Zawody administracyjno – biurowe:
Księgowa – pracownik działu księgowości, osoba zajmująca się wszelkimi czynnościami związanymi z prowadzeniem ksiąg rachunkowych podmiotów gospodarczych.
Pracownik działu marketingu/ specjalista ds. reklamy – głównym zadaniem tej osoby jest samodzielne planowanie i nadzór nad przeprowadzeniem kampanii reklamowych; nadzór nad tworzeniem materiałów reklamowych (współpraca z agencjami reklamowymi, grafikami itd.)
Pracownik biurowy/ asystentka biura – zajmuje się koordynacją, zarządzaniem i organizacją codziennej pracy biura. Jego głównym zadaniem jest segregacja i archiwizacja pism i dokumentów oraz dbałość o ich prawidłowy obieg w firmie.
Pracownik Biura Obsługi Kibica – do głównych zadań tej osoby należy wykonywanie wszelkich zadań związanych ze wspieraniem przed i posprzedażnym kibiców; gromadzenie i dystrybucja wśród kibiców informacji na temat obecnie prowadzonych wydarzeń sportowych, działań promocyjnych, warunków dostaw produktów, ich cen, itd.
Sprzedawca sklepu – osoba zajmująca się prowadzeniem i sprzedażą w sklepie kibica.
Opracowała:
Agata Chudzikiewicz – doradca zawodowy – SPPP Krakowski Ośrodek Kariery; koordynator i autor scenariuszy dla młodzieży i doradców zawodowych projektu „Lekcje na stadionie”