Myślenie przyczynowo-skutkowe jest jedną z najważniejszych podstaw w rozwoju intelektualnym dziecka. Zaobserwowano, że pojawia się ok. 3 roku życia dziecka. Jest to swoista zdolność człowieka do przewidywania konsekwencji pewnych działań oraz wskazywania powodów dla zaistniałej sytuacji.
Umiejętność wykrywania związków między przyczyną a skutkiem zależy od indywidualnego stopnia rozwoju dziecka. Prawie każdy przedszkolak potrafi przewidzieć skutek przewrócenia szklanki z wodą czy kopnięcia piłki mocniej lub lżej. Zwykle opiera się on na własnych doświadczeniach lub obserwacji świata, które nie tylko pozwalają mu oswoić się z podstawowymi prawami fizyki, ale przede wszystkim pozytywnie wpływają na jego rozwój oraz kształtują myślenie logiczne i pobudzają wyobraźnię.
Poznawanie zależności pozwala dziecku na kreatywną zabawę oraz ułatwia dalszą naukę, chociażby poprzez pobudzanie naturalnej, dziecięcej ciekawości. To także umiejętne rozwiązywanie problemów w przyszłości, planowanie pracy i podziału obowiązków, a także dobre relacje z innymi. Myślenie przyczynowo- skutkowe ściśle powiązane jest z kategoryzacją, wykluczeniem ze zbioru, porównaniem i analogią.
Dzięki nim dziecko odkrywa istniejący w świecie porządek, jednocześnie ucząc się, że istnieje wiele reguł w odniesieniu do tych samych przedmiotów, obrazków oraz elementów językowych.
Powstaje pytanie jakie korzyści z sobą może przynieść rozwijanie przyczynowo – skutkowego myślenia od najmłodszych chwil życia dziecka?
Otóż okazuje się, że umiejętność ta ma wpływ m.in. na
- skuteczność planowania,
- zdolność przewidywania skutków swoich działań,
- modyfikowanie własnych zachowań w celu uniknięcia błędów,
- poznawanie podstawowych zasad i cech fizycznych rzeczy (np. kształtu, ciężkości),
- pobudzanie ciekawości do poznawania nowych informacji,
- rozwój kreatywności i elastyczności.
Możemy przyczynić się do rozwoju myślenia przyczynowo- skutkowego swojej pociechy poprzez ćwiczenia, które z powodzeniem można wykonać na co dzień w domu.
Przykłady kilku ćwiczeń:
- Segregowanie przedmiotów
Możemy dzielić przedmioty według wspólnych funkcji, np. na rzeczy używane w kuchni, w ogrodzie, do zabawy. Zamiast przedmiotów można też wykorzystać obrazki lub wycinki z gazet. Poproś dziecko, by umieściło rysunki w odpowiednich grupach, z których każde ma swoje kryterium (np. używamy ich do mycia się – obrazki z wanną, gąbką, mydłem, szczoteczką, itd.).
Podobnie możesz podzielić już obrazki/przedmioty i poprosić dziecko, aby wskazało co nie pasuje do reszty.
- Łączenie obrazków w pary.
Z rozsypanki wybieramy obrazki, które tak samo wyglądają lub podobnie wyglądają, je grupujemy pod względem jakieś wspólnej cechy. Warto również zagrać z dzieckiem w popularną grę Memory.
- Wymyślanie historii do pojedynczego obrazka
Wybieramy z rozsypanki obrazkowej pojedynczy obrazek i zaczynamy np. bardzo dawno temu…i snujemy opowieść. Dziecko przez analogię wybiera inny obrazek i próbuje również coś wymyślić i opowiedzieć.
- Zabawa w chowanie przedmiotów i odgadywanie ich nazw
Schowaj zabawkę. Później opisz dziecku, do czego służą przedmioty znajdujące się obok zabawki albo co się robi w tym pomieszczeniu. Przykładowo: Miś jest w miejscu, gdzie mama i tato śpią. Leży przykryty takim materiałem, który zasłania nam okno na noc. Dziecko ma za zadanie odgadnięcie o jaki przedmiot nam chodzi.
- Zabawa w zgadywanki
Do worka wkładamy różne rzeczy np. gąbkę, długopis, łyżeczkę, piłeczkę. Prosimy dziecko, by zamknęło oczy i nie podglądało, po czym włożyło rączkę do worka i spróbowało odgadnąć, jaką rzecz wyciąga z worka.
Anna Buława
